"Salih Zeki" sayfasının sürümleri arasındaki fark

07:46, 1 Ağustos 2022 tarihindeki hâli

1864 yılında İstanbul’da yoksul bir ailenin oğlu olarak dünyaya geldi. Babası Boyabatlı Hasan Ağa, annesi Saniye Hanımdır. Anne ve babasının ölümü üzerine ninesi tarafından on yaşındayken Darüşşafaka’ya verildi. 1882 yılında Darüşşafaka’yı birincilikle bitirdi. Aynı yıl Posta ve Telgraf Nezareti Telgraf Kalemi (Fen Şubesi)’ne memur olarak atandı. 1884 yılında Nezaretin Avrupa’da uzman telgraf mühendisi ve fizikçi yetiştirme kararı üzerine birkaç arkadaşıyla birlikte Paris’e gönderildi ve burada Politeknik Yüksekokulu’nda elektrik mühendisliği öğrenimi gördü. 1887 yılında İstanbul’a döndü ve eski dairesinde elektrik mühendisi ve müfettiş olarak çalıştı. Ek görev olarak Mekteb-i Mülkiye’de (bugün Ankara Üniversitesi’ne bağlı Siyasal Bilgiler Fakültesi) fizik ve kimya dersleri verdi (1889-1900). Bu arada Rasathane-i Amire müdürlüğünde ve II. Meşrutiyetin ilanından (1908) sonra Maarif Nezareti Meclis-i Maarif üyeliğinde bulundu. 1910’da Mekteb-i Sultani (bugün Galatasaray Lisesi) müdürlüğüne atandı. 1912’de Maarif Nezareti müsteşarı, 1913’te Darülfünün-ı Osmani (bugün İstanbul Üniversitesi) rektörü oldu. 1917’de rektörlükten ayrıldıysa da üniversitedeki görevini Fen Şubesi (Fakültesi) Müderrisi (Profesör) olarak sürdürdü. Ömrünün sonuna doğru aklî dengesini kaybetti ve tedavi altındayken 1921 yılında Şişli’deki Fransız Hastanesi’nde öldü. Fatih Camiinin bahçesine gömüldü.

3 kez evlenmiş olan Salih Zeki, bu evliliklerden birini Halide Edip’le (Adıvar) yapmış, ölümünden kısa bir süre önce ayrılmıştı. Salih Zeki, önde gelen son dönem Osmanlı matematik bilginlerindendi. İkdam, Darüşşafaka ve İktisadiyat gazeteleri ile Darülfünun dergisine sayısız katkıda bulundu. Dönemin ünlü bilginleriyle matematik ve fen bilimleri konusunda yazılı tartışmalara girdi ve bu konularda bir kısmı ders kitabı olmak üzere çok sayıda yapıt verdi.

Yapıtları

Telif Eserleri

• Hendese (Geometri) [lise ders kitabı]
• Hikmet-i Tabiiye (Fizik) [lise ders kitabı]
• Mebhas-ı Savt (Fonetik)
• Mebhas-ı Elektrik-i Miknatisi (Elektro Magnetizma)
• Mebhas-ı Hararet-i Harekiye (Termodinamik)
• Mebhas-ı Cazibeyi Umumiye (Genel Çekim)
• Mebhas-ı Elektrikiyet ve Şariyet (Elektrik ve Kılcallık)
• Hesab-ı İhtimali (İhtimaller Hesabı)
• Mebhas-ı Hareket-i Seyalat (Akışkanların Hareketi)
• Hendese-i Tahliliye (Analitik Geometri)
• Mebhas-ı Nazariye-i Temevvücat (Dalga Teorisi)
• Heyet-i Riyaziye (Matematik Astronomi)
• Kāmûs-ı Riyâziyyât (Matematik Ansiklopedisi) Alternatif Bağlantı
• Asar-ı Bakiye (Ölmez Eserler) Alternatif Bağlantı

Son iki yapıtın tamamı, ayrıca Henri Poincare’den çevirdiği dört kitap basılmamıştır.

Çeviri Eserleri

• Felsefe-i ilmiye (İlmin Kıymeti) [Yazar: Henri Poincare]
• İlim ve usul [Yazar: Henri Poincare]
• Felsefe-i ahlakiye [Yazar: Alexis Bertrand]
• Mebadi-i felsefe-i ilmiye ve felsefe-i ahlakiye [Yazar: Alexis Bertrand]