Osmanlı ilmiye sınıfından (din ve hukuk bürokrasisi) yetişmiş bir bilgin olmasına rağmen modern matematik ve astronomi alanındaki derin bilgisiyle tanınan Seyyid Ahmed Tevhîd Efendi’nin (1807-1870) Nuhbetü’l-Hisâb adlı eseri, Matbaa-i Âmire tarafından basılarak yayımlandı.
Aslında 1830 yılında tamamlanarak Sultan II. Mahmûd’a sunulan, ancak basımı 1854 yılına kadar geciken bu eser; Osmanlı modernleşme tarihinde saray dışı bağımsız bir bilim merkezi olan "Beşiktaş Cem‘iyyet-i İlmiyyesi"nde Cebir dersleri veren yazarın, klasik matematik ile modern teknikleri birleştirme çabasının bir ürünüdür. Gelenbevî İsmail Efendi ve Seyyid Ali Paşa ekolünün bir devamı kabul edilen Ahmed Tevhîd Efendi, konağında verdiği özel derslerle dönemin sivil eğitim hayatına da katkıda bulunmuştur.
Toplam 71 sayfa, bir giriş (mukaddime), yedi makale ve bir sonuç (hatime) bölümünden oluşan Nuhbetü’l-Hisâb; kurgu ve düzenleme bakımından klasik formda yazılmış olsa da içeriğinde modern bilgilere yer vermesiyle dikkat çeker. Yazar giriş bölümünde; geometri, astronomi, coğrafya ve savaş sanatının temelinin aritmetiğe dayandığını vurgulamış ve özellikle ondalık kesirlerin mucidi Cemşîd el-Kâşî’nin Miftâhü’l-Hisâb adlı eserini ana kaynak olarak kullanarak eski birikimi yeni ihtiyaçlarla harmanlamıştır.
Kaynakça:
1) Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Seyyid Ahmed Tevhîd Efendi maddesi